Κοινωνικοί Θεσμοί και Παραδόσεις του Βώλακα

Άρθρο του Δημήτρη Σταμπουλή

Οι παραδοσιακές μας αγροκτηνοτροφικές κοινότητες – κοινωνίες, ήταν πατριαρχικά δομημένες – δεσποτικές. Η μεγάλη οικογένεια, όπου συμβίωναν στο ίδιο Νοικοκυριό τρεις γενεές, με τον γηραιότερο να είναι ο αρχηγός της Οικογένειας, ήταν ένα από τα βασικά γνωρίσματα της εποχής εκείνης.

Στις ανδροκρατούμενες κοινωνίες όπως της δικής μας, οι άνδρες είχαν προνόμια και οι γυναίκες υποχρεώσεις. Είχαν το πάνω χέρι. Οι άνδρες ήταν αυτοί που κάνανε το κουμάντο σε όλες τις εκφάνσεις της οικογενειακής ζωής και της παραγωγικής διαδικασίας.

Οι γυναίκες αν και συνεισέφεραν τα μέγιστα στη ζωή της οικογένειας όχι μόνον δεν λογαριάζονταν ως προσωπικότητες αλλά δεν είχαν ούτε καν υπόληψη. Σημαντικότατος ο ρόλος της γυναίκας που δεν περιορίζονταν στις εργασίες του Σπιτιού και την τεκνοποίηση αλλά και η συμμετοχή της στην οικονομική – παραγωγή διαδικασία ήταν καταλυτική.

Οι γονείς δεν είναι αυτοί που έχουν μόνον την ευθύνη της ανατροφής των δικών τους παιδιών, αλλά καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό ακόμη και το μέλλον των γενεών που έπονται αυτών, ενόσω βρίσκονται εν ζωή. Ο Πρωτότοκος (ο πρώτος γιός της οικογένειας) και στη δική μας περίπτωση αποτελεί τον εκλεκτό, το θείο δώρο, όπου πάνω του στρέφονται όλες οι φροντίδες και τα ενδιαφέροντα της οικογένειας καθώς θα εκπαιδευτεί κατάλληλα για να αναλάβει τα σκήπτρα της οικογενειακής διαιώνισης – παράδοσης.

Η κοινωνική καταγωγή ή προέλευση έπαιζε και εξακολουθεί να διαδραματίζει καθοριστικό παράγοντα στην ποιότητα της ζωής των ανθρώπων. Μια οικογένεια αποφασίζει από συμφέρον και μόνον, να ενώσει το κορίτσι της με το αγόρι μιας άλλης οικογένειας, συνήθως ίδιας κοινωνικής καταγωγής, όπου οι ενδιαφερόμενοι μελλόνυμφοι δεν έχουν απολύτως καμιά άλλη εναλλακτική επιλογή. Όταν το άτομο στερείται του δικαιώματος ν΄ αποφασίζει για τον εαυτό του, τότε βρίσκεται σε καθεστώτος δουλείας.

Ο παραδοσιακός γάμος, όπως συνηθίζεται να λέγεται το θρησκευτικό μυστήριο του γάμου, αποτελούσε μία ολοκληρωμένη τελετουργία, στην οποία συμμετείχαν και ήταν καλεσμένοι – χωρίς καμιά εξαίρεση όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Τόσο οι γάμοι όσο και οι αρραβώνες αλλά και άλλα σημαντικά σημαδιακά, ουσιαστικά κοινωνικά γεγονότα στη ζωή των κατοίκων, επικράτησαν να θεωρούνται και να ονομάζονται κοινωνικοί θεσμοί.

Οι παραγωγικές διαδικασίες ήταν αυτές που καθόριζαν και καθορίζουν κυρίως το τρόπο ζωής της εκάστοτε κοινωνίας. Μέσα στα πλαίσια της αγροκτηνοτροφίας διαμορφώθηκε και ο τρόπος ζωής των κατοίκων και αναπτύχθηκαν, οι ηθικές αξίες και οι κοινωνικοί θεσμοί που διέπουν και χαρακτηρίζουν ακόμα σε μεγάλο βαθμό την κλειστή και απομακρυσμένη κοινότητα του Βώλακα.

Η διατύπωση της άποψης ότι και η τεκνοποίηση έπαιρνε μέρος σε καθορισμένες εποχές στην γεωργική, κτηνοτροφική κλειστή κοινωνία του Βώλακα μπορεί κάποιος να το επαληθεύσει μέσω των ληξιαρχικών πράξεων γεννήσεως για την εποχή εκείνη.

Η περίοδος των αρραβώνων διαρκούσε κυρίως από τα Χριστούγεννα μέχρι τον Οκτώβρη. Από τον Οκτώβρη μέχρι τον Μάιο τελούνταν ουσιαστικά οι γάμοι και μάλιστα στις μεγάλες εορτές της ορθοδοξίας, όπως του Αγίου Δημητρίου, Αθανασίου, Γεωργίου. Το φαινόμενο της τέλεσης ομαδικών γάμων τις συγκεκριμένες αυτές εορτάσιμες ημέρες είχε πάρει την μορφή ενός άτυπου θεσμού.

Σπάνια παντρεύονταν οι νέοι την περίοδο του καλοκαιριού ιδίως μάλιστα σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου επικρατούσε λόγος ανώτερης βίας όπως: όταν κάποιο ζευγάρι κλέβονταν, όταν κάποιος ξαναπαντρεύονταν, όταν καλούνταν ο νέος στο στρατό ή σε επιστράτευση κ.α. .