Στις 8 Ιανουαρίου γιορτάζεται η ημέρα της γιαγιάς μαμής – Μπάμπιντεν.

Dimitrios Stampoulis

Η Μαμή λόγω της σπουδαιότητας, του ρόλου της, στη διαδικασία αναπαραγωγής της παραδοσιακής κοινωνίας, κατείχε εξίσου και μια εγνωσμένου κύρους εκτίμηση, αποδοχή και αναγνώριση απ΄ όλους τους κατοίκους της. Οι πρόγονοί μας έχοντας βαθιά επίγνωση του κοινωνικού ρόλου της Μαμής και της προσφοράς της, την ενέταξαν και της αφιέρωσαν ιδιαίτερη εορταστική ημέρα στο ετήσιο κύκλο της ύπαρξής τους – στο πολιτισμό τους.

Θα πρέπει για να κατανοήσουμε το βάρος της ευθύνης της Μαμής, να ενστερνισθούμε τις συνθήκες και τις καταστάσεις στις οποίες καλούνταν να προσφέρει το θεάρεστο έργο της.
Η Μαμή είναι αυτή που πρώτη βίωνε τη μαγεία της έλευσης του νεογέννητου. Αυτή πρώτη ασπάζονταν στα χέρια της, την νέα ζωή – το νεογέννητο άνθρωπο- που έρχονταν στο κόσμο μας.

Το λειτούργημά της ιδιαίτερα κρίσιμο, με πολλές απαιτήσεις, γεμάτο ευθύνες από αναπάντεχους κινδύνους που ελλόχευαν σε κάθε γέννα – τοκετό ξεχωριστά!!! Η Μαμή ήταν πράος άνθρωπος, διακρίνονταν για τη σοφία της, την ωριμότητα και την υπευθυνότητα των λόγων και των πράξεών της. Κατείχε ιδιαίτερες γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες, καθώς χειρίζονταν με υπερευαισθησία, δεξιοτεχνία, μέσα και τεχνικές, ώστε να φέρει το νεογνό στο κόσμο αλλά και να κρατήσει την μητέρα στη ζωή.

Η Μαμή ήταν συνήθως ηλικιωμένη γυναίκα, που είχε κλείσει το κύκλο της τεκνοποίησης. Η Μαμή επίσης λατρεύονταν και ως η Υπερμητέρα καθώς τόσο η λεχώνα όσο και το νεογέννητο, ήταν για κάποιες ώρες η ύπαρξή τους – η τύχη τους στα δικά της χέρια αφημένες.

Την γιαγιά Μαμή την ημέρα αυτή, σε ένδειξη βαθιάς εκτίμησης και ευγνωμοσύνης, επισκέπτονται στο σπίτι της, οι μητέρες, τις οποίες ξεγέννησε το προηγούμενο χρόνο, προσφέροντάς της δώρα. Κυρίως ποδιά, ζώνη, κάλτσες, σαπούνι, πετσέτα αλλά και διάφορα άλλα δώρα.

Η υποδοχή από την Μαμή γίνεται στην είσοδο του σπιτιού της, η οποία τις καλωσορίζει με ευχές και κεράσματα. Στη συνέχεια ακολουθεί το πλύσιμο των χεριών της Μαμής, παρουσία των μητέρων και κατόπιν στρώνεται το τραπέζι προς τιμήν των επισκεπτριών της.

Το έθιμο του εορτασμού της Ημέρας της γιαγιάς Μαμής ουσιαστικά ήταν στα παλαιότερα χρόνια, συνυφασμένο με την γονιμότητα του ανθρώπου και γενικότερα τη καρποφορία της Φύσης, καθώς και με την κάθαρση των ψυχών και τον καθαρμό των σωμάτων. Το όλο τελετουργικό είχε βαθιές ρίζες στην αγροτική κοινωνία, που απέρρεαν και ήταν μέρος των λατρευτικών ορφικών και διονυσιακών δοξασιών των κατοίκων. Το όλο τελετουργικό απηχεί στη γέννηση και την αναπαραγωγής της Φύσης – των ανθρώπων που αποκρυσταλλώνεται στο τιμώμενο πρόσωπο της Μπάμπως.

Την ημέρα αυτή, επίσης αναβιώνει στο Βώλακα και ο παραδοσιακός Σατυρικός γάμος, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο.
Το μυστήριο του παραδοσιακού Σατυρικού γάμου ξεκινά από το νωρίς το πρωί και ολοκληρώνεται με γλέντι για όλο το παρευρισκόμενο κόσμο.

Καθ΄ όλη της διάρκεια του δρώμενου ακολουθείται πιστά η διαδικασία της τέλεσης του καθιερωμένου θρησκευτικού Γάμου με την συνοδεία των Μουσικών οργάνων, των τοπικών τραγουδιών και των χορών. Στο τελετουργικό όμως του Μυστηρίου της Στέψης εξελίσσεται σε Διονυσιακός καθώς δεσπόζουσα θέση παίρνουν, οι βωμολοχίες, τα πειράγματα και φυσικά τα διάφορα ευτράπελα, τα οποία αναδεικνύουν και προσδίδουν μια εύθυμη και ευχάριστη ατμόσφαιρα στο δρώμενο.
Ο Γάμος κορυφώνεται με το γλέντι στο κέντρο του χωριού με την συμμετοχή όλων.

Την ημέρα αυτή αναβιώνει και το έθιμο της Αρκούδας.
Όπως και τα καρναβάλια έτσι και Αρκούδες είναι μεταμφιεσμένοι άνθρωποι με προβιές κατά ομάδες αποτελούμενες από 4-5 μέλη συνοδεύονται από τον Αρκουδιάρη, ο οποίος καθοδηγεί την ομάδα με τις Αρκούδες του.

Ο Αρκουδιάρης κρατά στο χέρι του ένα ντέφι, ένα κοντάρι και έναν τορβά.
Κάθε Αρκούδα φέρει ένα κουδούνι στη μέση της, το οποίο κτυπούν επιδεικτικά μπροστά στους επισκέπτες για να αποκομίσουν κάποιο φιλοδώρημα.

Κάθε Αρκούδα κρατά και ένα κόκαλο μαζί της για αυτοπροστασία σε περίπτωση που παρενοχληθούν από το παρευρισκόμενο πλήθος, θεατές. Αυτό το κόπανο έχει τον συμβολισμό του !!!
Παράλληλα εκτυλίσσονται και διάφορες αναπαραστάσεις με τις Αρκούδες και τον Αρκουδιάρη από το κύκλο της γεωργικής παραγωγής, όπως το όργωμα και τη σπορά.

Βέβαια υπάρχουν και περιφερόμενοι μεταμφιεσμένοι Θίασοι και μεμονωμένα άτομα, που διαχέονται ανάμεσα στο πλήθος, που προσπαθούν με την παρουσία τους να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των παρευρισκομένων.

Όλες οι δράσεις του Δωδεκαημέρου, ιδιαίτερα αυτές των Κουδουνοφόρων με τις μεταμφιέσεις με δέρματα ζώων, τον ήχο των κουδουνιών τους και το θόρυβο που παράγουν στη κίνησή τους, τη στάχτη και στα σταχτώματα που υποβάλλονται οι παρευρισκόμενοι, το όργωμα και η σπορά και οι ποικίλες άλλες θεατρικές αναπαραστάσεις από την καθημερινότητα των κατοίκων, οι καθολικοί χοροί, η μουσική και τα τραγούδια, η ανταλλαγή ευχών, εντάσσονται και αποσκοπούν στην αναζωογόνηση της γης, στη βλάστηση και την ευκαρπία της Φύσης.
Με εξαίρεση την Ημέρα της Μπάμπως, όπου είναι αισθητή η γυναικεία παρουσία, σε όλα τα άλλα δρώμενα κυριαρχεί αποκλειστικά ο άνδρας.!!!