Την αποφράδα μέρα της 30ής Ιουνίου 1913 το Δοξάτο της Δράμας έζησε το πρώτο ανελέητο ολοκαύτωμά του από τον βουλγαρικό στρατό κατοχής…

Πηγή: Εφημερίδα “Μακεδονία” 

Κείμενα
Από το αρχείο της «Μακεδονίας»
Ευάνθης Χατζηβασιλείου

Επιμέλεια αφιερώματος – εισαγωγή
Στέλιος Κούκος
skoukos@makthes.gr

Η δόξα του Δοξάτου!
Τη δόξα του Δοξάτου μη την αναζητήσετε στις βαθιές μέσα στον χρόνο καταβολές του, στις προϊστορικές ή στις αρχαιοελληνικές μακεδονικές του μέρες, που ακόμη αναζητεί και φέρνει στο φως η αρχαιολογική έρευνα.
Τη δόξα του Δοξάτου μη την αναζητήσετε στην περίοπτη θέση του στον ευρύ και εύφορο κάμπο, που φαντάζει σαν ένα λιακωτό, ούτε και στους πάλαι ποτέ πλούσιους καπνεμπόρους του, στα λαμπρά δείγματα αρχιτεκτονικής των κατοικιών του, στην προσφορά των πολιτών του στους αγώνες του γένους και στη μορφωτική, πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξή τους.

Η δόξα του Δοξάτου είναι οι μάρτυρες και τα μαρτύριά του! Η παράδοξη δόξα του Δοξάτου είναι το κούρσεμά του, η καταστροφή του, η πυρπόληση και το λαμπάδιασμά του, οι σφαγές και η εξουδένωση των κατοίκων του, η απελπισία και η απόγνωση που αλλοίωσε εις το διηνεκές τα πρόσωπα και τις ψυχές των ορφανών, των χαροκαμένων Ρωμιών της περιοχής. Αυτό άλλωστε ήταν και το μοναδικό αποτρόπαιο έγκλημά τους, η καταγωγή.

Στις 30 Ιουνίου 1913 η ανθούσα κωμόπολη της Δράμας και οι κάτοικοί της έζησαν στιγμές συλλογικού μαρτυρίου, ένα πραγματικό ολοκαύτωμα. Οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής και στην περίπτωση του Δοξάτου τήρησαν απαρέγκλιτα όλα τα πολιτισμικά, ανθρωπιστικά και στρατιωτικά τους ήθη…

Έτσι, ο βουλγαρικός στρατός, τον οποίο καταδίωκαν ο ελληνικός και ο σερβικός από τα μέρη που είχε καταλάβει κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, αποχωρούσε αλλά παράλληλα λήστευε και λεηλατούσε, βομβάρδιζε και έκαιγε, τρομοκρατούσε και έσπερνε τον πανικό, βίαζε και σκότωνε ανυπεράσπιστους ανθρώπους κάθε ηλικίας, από βρέφη μέχρι ηλικιωμένους.

Στο Δοξάτο ο βουλγαρικός στρατός βρήκε ως συνεργούς και μουσουλμανικά κακοποιά στοιχεία. Αξίζει όμως να μνημονεύσουμε και να εξάρουμε τις λαμπρές εξαιρέσεις μουσουλμάνων που προστάτευσαν και στάθηκαν στους έλληνες συμπολίτες τους!

Η συνεχής επανάληψη από τον βουλγαρικό στρατό του ίδιου εγκληματικού σεναρίου και η συμμετοχή αξιωματικών του και άλλων βουλγάρων κρατικών αξιωματούχων στα τερατουργήματα αυτά δεν αφήνει περιθώρια για να χαρακτηριστούν οι ωμότητες και φρικαλεότητες αυτές ως πράξεις κάποιων άξεστων θερμοκέφαλων ή απλά των ατάκτων κομιτατζήδων.

Άλλωστε η αμετροεπής, υπερφίαλη και κυρίως εγκληματική καθοδήγηση του βουλγαρικού στρατού από τους επικεφαλής του έδειξε από πολύ νωρίς ποιες ήταν οι πραγματικές τους διαθέσεις, τόσο εναντίον των συμμάχων τους όσο και εναντίον των κατοίκων των κατακτημένων περιοχών και κυρίως εναντίον των Ελλήνων και των μουσουλμάνων. Το ίδιο είχαν πράξει και με το έμπα τους μέσα στην ίδια τη Θεσσαλονίκη εναντίον των ποικίλων εθνοτήτων κατοίκων της. Γι’ αυτό και μετά την εκδίωξή τους από τον ελληνικό στρατό, Έλληνες, Μουσουλμάνοι, Εβραίοι και λοιπές μικρότερες εθνότητες πανηγύριζαν αντάμα.

Η αναπαράσταση του μαρτυρίου της πολλαπλά μαρτυρικής κωμόπολης του Δοξάτου μέσω των κειμένων του αφιερώματος αποσκοπεί αφενός να τιμήσει τους μάρτυρες και τους απογόνους τους -που κουβαλούν και οι ίδιοι στις ψυχές τους τα τραύματα της τραγωδίας αυτής- και αφετέρου να προειδοποιήσει όλους μας για το πόσο τρεπτή είναι η ανθρώπινη φύση και πόσο απάνθρωπα και εγκληματικά μπορεί να συμπεριφερθεί κάποιος κάτω από έκτακτες περιστάσεις. Ιδιαίτερα μάλιστα σήμερα, που ακραίες πολιτικές θέσεις και εγκληματικές συμπεριφορές έχουν γίνει αποδεκτές από συμπολίτες μας. Η οικονομική και ευρύτερη πολιτική και πνευματική πτώχευση δεν αποτελεί δικαιολογία. Η αξιοπρέπεια, οι πολιτισμικές ανθρωπιστικές καταβολές μας και η πατροπαράδοτη εγκαρδιότητά μας θα πρέπει να μας κατευθύνουν συνετά και δημιουργικά και να μας δίνουν κουράγιο για την έξοδό μας από την ανθρωπιστική κρίση στην οποία έχουμε περιέλθει.

Όμως στο αφιέρωμα αυτό αναπαριστούμε, τιμούμε και μνημονεύουμε τη δόξα του Δοξάτου, που είναι δόξα μαρτυρική και σταυρική και όχι προπετής και αλαζονική. Και αποτελεί παράλληλα μια προσφορά στα ποικίλα ολοκαυτώματα της ρωμιοσύνης αλλά και του ελληνισμού της Βόρειας Ελλάδας για την επιβίωση και την προκοπή του.

Και βεβαίως η δόξα του Δοξάτου δεν περικλείεται μόνο στα γεγονότα της 30ής Ιουνίου 1913, αφού και αργότερα, και στις μετέπειτα βουλγαρικές κατοχές, θα ζήσει αντίστοιχα γεγονότα. Θα πρέπει να επανέλθουμε…

* Για να διαβάσετε το κείμενο σε μορφή pdf πατήστε εδώ

1. ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΦΑΓΕΣ ΣΤΟ ΔΟΞΑΤΟ ΤΟ ΕΤΟΣ 1913: Ο Βρετανός πλοίαρχος Κάρνταλ που έγραψε σχετικά στη Daily Telegraph. «Κατά την είσοδον εις την πόλιν (το Δοξάτο), το πρώτο όπερ προσέπεσεν εις τους οφθαλμούς μου, ήσαν αι αγέλαι κυνών καταβροχθιζόντων ανθρωπίνους σάρκας. Η πόλις τελείως κατεστραμμένη εφαίνετο έρημος, ως εκ τούτου δε ηναγκάσθην να φωνάξω επανειλημμένως δια να εμφανισθώσι γραίαι τινές εκ των ερειπίων. Ολα τα πτώματα ήσαν διάτρητα υπό τον λογχών και έφερον ίχνη απίστευτων ακρωτηριασμών. Οι τοίχοι των οικιών είχον ρυπανθεί από αίματα, εις το ύψος έξι ποδών από τους εδάφους, τουθ’ όπερ εξηγείται, κατά το λέγειν των επιζώντων εκ του ότι τα δυστυχή θύματα δεν είχον σφαγεί αμέσως, αλλά εθανατούντο δια λογχισμών…». Ανάλογη ήταν η ανταπόκριση που έστειλε ο Κρόφοντ Πράις στους «Times» που εργάζονταν. «Δεν ήτο δύσκολον να συναγάγη τις την αλήθειαν περί του τι συνέβη εν Δοξάτω. Διεσώθησαν πολλά βασανισθέντα θύματα όπως αφηγηθούν τα συμβάντα, εν οις και εις νεανίας, ο οποίος παρ’ όλους τους δέκα λογχισμούς, τους οποίους έλαβεν, έζη ακόμη, καθώς και πολλά μικρά παιδία εις το νοσοκομείον φέροντα τραύματα επί της κεφαλής, κατενεχθέντα διά της σπάθης των Βουλγάρων ιππέων».
2.  «… ακόμη δεν δύναμαι να πιστέψω, ότι τόσον φρικτώς κατεστράφη το Δοξάτο μας. Οι απαίσιοι καταστροφείς αυτού ούτε Χριστιανοί ήσαν, καίτοι εις Χριστόν εβαπτίσθησαν, ούτε άνθρωποι, καίτοι είχον μορφή ανθρώπινην! Νήπια τεσσάρων μηνών να φέρονται επί λόγχης και Αξιωματικός βλέπων ταύτα να γελά!! Ο κ. Μπέρνεφ μετά εκατόν ιππέων να κάμη επέλασιν κατά γυναικόπαιδων έως διακοσίων και να φωνάζη: Γκρέτσι κούτσι: δηλαδή Έλληνες σκυλιά! Ταύτα δυστυχώς επιβεβαιωθέντα υπό πολλών εκ θαύματος σωθεισών γυναικών και παιδίων, άτινα σπαθίσαντες οι φρικαλέοι ιππείς έξωθεν του Δοξάτου, έντρομα φεύγοντα και πεσόντα χαμαί τετραυματισμένα ελαφρώς, ανόμισαν νεκρά, είναι πράγματι ανατριχιαστικότατα!…» – Από το Ημερολόγιο του Μητροπολίτου Δράμας Αγαθαγγέλου, Κυριακή 30 Ιουνίου 1913