Όταν στο ίδιο πρόσωπο ή στο ίδιο κυβερνητικό σώμα βρίσκονται ενωμένες η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία δεν υπάρχει ελευθερία.                                                                     

 Μοντεσκιέ

Στο Άρθρο 26 του Συντάγματος της Ελλάδας προβλέπεται η διάκριση των εξουσιών:

• H νομοθετική εξουσία (Βουλή) έχει την αρμοδιότητα ψήφισης των νόμων του Κράτους.
• H εκτελεστική εξουσία (Κυβέρνηση) έχει την ευθύνη να ασκεί τη διακυβέρνηση του κράτους και να εκτελεί τους νόμους.
• H δικαστική εξουσία έχει την ευθύνη να ερμηνεύει τους νόμους και να θέτει όρια στην αυθαίρετη άσκηση της εκτελεστικής λειτουργίας.

Ισχύει όμως στην πραγματικότητα η διάκριση των εξουσιών στη χώρα μας;

Η ηγεσία της δικαστικής εξουσίας διορίζεται από την εκτελεστική εξουσία (Κυβέρνηση), η οποία παραβλέπει, τις περισσότερες φορές σκοπίμως, επετηρίδες ή και προσόντα των δικαστών.

Στην εκτελεστική εξουσία (Κυβέρνηση) συμμετέχει μεγάλο ποσοστό των μελών της νομοθετικής εξουσίας (Βουλευτές που διορίζονται Υπουργοί ή Υφυπουργοί διατηρώντας τις δύο ιδιότητες εξουσίας: τη νομοθετική και ταυτόχρονα την εκτελεστική). Συνήθως, πλέον του 50% των βουλευτών της κυβερνώσας παράταξης διορίζονται ως Υπουργοί ή Υφυπουργοί κατά τη διάρκεια μιας τετραετίας. Οι περισσότεροι μάλιστα έχουν ελάχιστες γνώσεις ή και πλήρη άγνοια των αρμοδιοτήτων του υπουργείου που αναλαμβάνουν. Ως αντίδωρο, οι βουλευτές / υπουργοί ψηφίζουν στη Βουλή νόμους για τους οποίους διατηρούν επιφυλάξεις ή δεν τους έχουν διαβάσει καν.

Επί της ουσίας λοιπόν δεν υφίσταται διάκριση των εξουσιών στην Ελλάδα.

Επηρεάζει το γεγονός αυτό την ορθολογική λειτουργία του κράτους και την ποιότητα της δημοκρατίας; Αναμφισβήτητα ναι.

Ας προβληματιστούμε λοιπόν και ας αναρωτηθούμε αν η λειτουργία του κράτους και η ποιότητα της δημοκρατίας στη χώρα μας θα είναι σε καλύτερη ή χειρότερη κατάσταση από τη σημερινή σε περίπτωση που:

• H νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βουλή με βουλευτές που θα έχουν την αρμοδιότητα νομοθετικού έργου χωρίς τη δυνατότητα υπουργοποίησής τους (χωρίς δηλαδή συμμετοχή στην εκτελεστική εξουσία) ή ελάχιστοι εξ αυτών να αναλαμβάνουν μόνο υπουργεία συντονιστικού κυρίως χαρακτήρα (Αντιπρόεδρος κυβέρνησης, υπουργός επικρατείας κλπ).
• H εκτελεστική εξουσία ασκείται από Κυβέρνηση χωρίς τη συμμετοχή βουλευτών ή με τη συμμετοχή ελάχιστου αριθμού σε υπουργεία συντονιστικού κυρίως χαρακτήρα. Αυτόματα θα οδηγηθούμε εκ των πραγμάτων σε δραστική μείωση του αριθμού των υπουργείων, στα οποία θα τοποθετούνται υπουργοί με γνώση των αντικειμένων και όχι με κριτήρια εσωκομματικών ή γεωγραφικών ισορροπιών.
• Η ηγεσία της δικαστικής εξουσίας δεν θα διορίζεται από την εκτελεστική εξουσία (Κυβέρνηση). Ας βρεθεί από τους ειδήμονες ένας κατά το δυνατόν αξιοκρατικός και αδιάβλητος τρόπος.

Στην παρούσα συγκυρία, τίθεται ως παλλαϊκό αίτημα η ριζική μεταρρύθμιση της λειτουργίας του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος. Η ανάληψη πρωτοβουλιών προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί ζητούμενο πρώτης προτεραιότητας, το οποίο θέτει η ίδια η κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει, ενόψει και της μελλοντικής τροποποίησης του Συντάγματος, να τεθούν σε δημόσιο διάλογο, μεταξύ των άλλων, τα θέματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά και ο τρόπος εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας και οι αρμοδιότητές του.

Είναι προφανές ότι τα παραπάνω δεν αποτελούν τα μοναδικά θέματα που πρέπει να απασχολήσουν τον δημόσιο διάλογο. Αποτελούν όμως, κατά την άποψή μου, τους πυλώνες στους οποίους θα στηριχθούν όλες οι υπόλοιπες αναγκαίες μεταρρυθμίσεις της λειτουργίας του κράτους. Μεταρρυθμίσεις και όχι ρυθμίσεις ή απορρυθμίσεις στον τομέα της οικονομίας, της αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων και πόρων, ουσιαστικές και ριζικές μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα όλων των βαθμίδων καθώς και στο εθνικό Σύστημα Υγείας κλπ είναι σημαντικές και θα πρέπει να προωθηθούν.

Η χώρα ωστόσο χρειάζεται ένα ισχυρό μεταρρυθμιστικό σοκ που θα κατοχυρώνει τη διάκριση των εξουσιών, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες που τίθενται σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον.

Μάκης Μουρατίδης