ΜΝΗΜΗ ΕΘΝΟΪΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης του από Δράμας
Του κ. Κωνσταντίνου Β.Χιώλου Διδάκτορος Νομικής – Δικηγόρου
Ο Εθνοϊερομάρτυς Μητροπολίτης Σμύρνης Άγιος Χρυσόστομος από Δράμας, εγεννήθη το έτος 1867 στην Τρίγλεια της Βιθυνίας.
Εσπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και το 1897 ανέλαβε το αξίωμα του Μεγάλου Πρωτοσυγγέλου των Πατριαρχείων.
 |
Ο Εθνοϊερομάρτυς Χρυσόστομος
ως Πρωτοσύγκελος (1897-1902) |
Από της θέσεώς του αυτής συνετέλεσε στη ματαίωση των σχεδίων του αρχηγού της Παλαιστινείου Πασλαβιστικής Εταιρείας Ποποσυστότσεφ, ο οποίος επεδίωκε την αλλοίωση του Ελληνικού χαρακτήρος του Αγίου Όρους και τον εκσλαβισμό των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων.
Ο Χρυσόστομος Καλαφάτης εξελέγη και χειροτονήθη Μητροπολίτης Δράμας τον Μάιο του έτους 1902 σε ηλικία 35 ετών.
Η άφιξή του και η ενθρόνισή του στη Δράμα έγινε στις 22 Ιουλίου 1905.
Την Ιερά Μητρόπολη της Δράμας διεποίμανε μέχρι το 1910, αναπτύξας μεγάλη και πολυσχιδή εκκλησιαστική και εθνική δράση.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της αρχιερατείας του στη Δράμα, από την οποία εξηναγκάσθη να απέλθη τον Αύγουστο του 1907 ύστερα από έντονα διαβήματα της Τουρκικής Κυβερνήσεως προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ότι ήταν ο οργανωτής και ο εμψυχωτής των Ελλήνων ανταρτών στην περιφέρειά του, ανέπτυξε μεγάλη εθνωφελή δράση.
Το Εκκλησιαστικό και εθνικό έργο που επετέλεσε ο Αγιος Χρυσόστομος τόσο στη Δράμα, όσο και στη Σμύρνη, είναι σημαντικότατο και πολύπλευρο.
Και στις δυο αυτές Μητροπόλεις που διεποίμανε, ίδρυσε πολλά ευαγή Ιδρύματα, ενώ παραλλήλως ανέπτυξε και λίαν αξιόλογη συγγραφική δραστηριότητα, αναφερόμενη σε εθνικά και θεολογικά θέματα.
Ο Αγιος Χρυσόστομος, περιοδεύων με μύριους κινδύνους στην Μητροπολιτική του Περιφέρεια της Δράμας,
συγκρατούσε τους παραπλανηθέντας από την βουλγαρική προπαγάνδα,
ενθουσίαζε τους ολιγοψύχους και
κήρυττε από του Αμβωνος την προβολή ενόπλου αντιστάσεως κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων,
των πρακτόρων τους
και των εξωμοτών της περιοχής Δράμας,
με την εξής στερεότυπη και λίαν χαρακτηριστική φράση:
«Πωλησάτω τα ιμάτια αυτού και τα υπάρχοντα αυτού και αγορασάτω μάχαιραν».
Εξίσου σπουδαία, όμως, υπήρξε και η δράση του Αγίου Χρυσοστόμου ως ιεράρχου στη θεόσωστη Μητροπολιτική Περιφέρεια της Δράμας.
Επί των ημερών του Αγίου Χρυσοστόμου, εδόθη η μέγιστη δυνατή ώθηση στην καλλιέργεια και ανάπτυξη των Ελληνικών Γραμμάτων στη Δράμα και την περιοχή της.
Εκτός από το τεραστίας σημασίας ποιμαντικό έργο του, το οποίο, παρά τις επικρατούσες τότε εγγενείς δυσχέρειες και ποικίλες αντιξοότητες και ατυχείς συγκυρίες, επιτελούσε λίαν επιτυχώς με πίστη και αφοσίωση,
- έκτισε περικαλή ναό στη Δράμα και Μητροπολιτικό Μέγαρο και
- ανήγειρε Εκπαιδευτήρια αρρένων και θηλέων,
- Νοσοκομείο,
- Γυμναστήριο,
- Γηροκομείο,
- Ορφανοτροφείο και πολλά άλλα ευαγή Ιδρύματα.
Εμερίμνησε, εξάλλου, για την ανέγερση κατοικιών για τους καπνεργάτες.
Επίσης, ανέπτυξε μεγάλη δράση και κατόρθωσε να αντιμετωπίσει με επιτυχία την προσπάθεια της Βουλγαρικής Εξαρχείας να προσηλυτίσει Ελληνορθοδόξους.
Χάρις στις δραστηριότητες και προ παντός τελεσφόρες προσπάθειές του, ματαιώθηκαν τα σχέδια των Βουλγάρων κομιτατζήδων, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων να παραμείνει πιστό στην Ορθοδοξία και στον Ελληνισμό.
Επί των ημερών του Αγίου Χρυσοστόμου, εδόθη η μέγιστη δυνατή ώθηση στην καλλιέργεια και ανάπτυξη των Ελληνικών Γραμμάτων στη Δράμα και την περιοχή της.
Εκτός από την πόλη της Δράμας, ο Αγιος Χρυσόστομος έστρεψε αμέριστο το ενδιαφέρον του και στην Τσατάλζα (Χωριστή), που ήταν το κέντρο και η ψυχή του Μακεδονικού Αγώνος.
Εκτός από τον καλλιμάρμαρο και περικαλή Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου με το μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο και τις θαυμάσιες τοιχογραφίες, με μέριμνά του ανηγέρθηκαν επιβλητικά Εκπαιδευτήρια και ιδρύθηκε Μουσικοδραματικός Σύλλογος, ο οποίος διέθετε Αναγνωστήριο και Φιλαρμονική, η οποία υπάρχει μέχρι και σήμερα.
Στο Δοξάτο, επίσης, εμερίμνησε για την ανέγερση Εκπαιδευτηρίων και Γυμναστηρίου, καθώς και για την επισκευή του εκεί Ιερού Ναού.
- Στη Δράνοβα (Μοναστηράκι),
- στη Βησοτσάνη (Ξηροπόταμο),
- στο Μπουμπλίτσι (Πύργοι),
- στο Ροδολείβος, τη Βιτάστα,
- την Πρώτη,
- την Πλεύνα (Πετρούσα)
- και σε πολλά άλλα χωριά της δικαιοδοσίας του,
- ανήγειρε εκκλησίες,
- σχολεία και
- γυμναστήρια.
Στη γενέτειρά μου Αλιστράτη, στην οποία την 1η Ιανουαρίου 1825, επί Μητροπολίτου Νικοδήμου, είχε μεταφερθεί η έδρα της Μητροπόλεως από τη Δράμα και η οποία Αλιστράτη ήταν το δεύτερο πνευματικό κέντρο της Ανατολικής Μακεδονίας μετά τις Σέρρες και κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας είχε πρωτοστατήσει στην υποστήριξη των Ελληνικών Γραμμάτων και στην Ανάπτυξη πνευματικής κινήσεως σε όλη την περιφέρεια Δράμας και Ζιχνών, ο Αγιος Χρυσόστομος το 1904 ίδρυσε Οικοτροφείο για τα ορφανά τέκνα, των οποίων οι γονείς στύλοι της Ορθοδοξίας, είχαν δολοφονηθεί από το επάρατο Βουλγαρικό Κομιτάτο.
Γενικά, η φυσιογνωμία του διακεκριμένου εκείνου Ιεράρχου και Εθνοϊερομάρτυρος, εδέσποσε σε όλη την περιφέρεια της Δράμας. Η παρουσία του ήταν εμφανής παντού και πάντοτε.
Υπό την φωτεινή του ηγεσία, οι Έλληνες της περιοχής αμύνθηκαν με σθένος κατά της βουλγαρικής επιβουλής και διατήρησαν αμείωτο το εκκλησιαστικό καθεστώς τους.
Ο Μητροπολίτης Αγιος Χρυσόστομος, στην εθνική του προσπάθεια για τη διάσωση του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας στη Μακεδονία, είχε αμέριστη βοήθεια, εκτός των άλλων, και από τον αρχιδιάκονο της Μητροπόλεως Δράμας Θεμιστοκλή Χατζησταύρου (Χρυσόστομο).
Στενά, επίσης συνεργάσθηκαν με τον Μητροπολίτη Άγιο Χρυσόστομο και σύμπασα η Δημογεροντία της Δράμας,
η οποία αποτελείτο από τους Κωνσταντίνο Δαβέλλα,
Μερκούριο Κωνσταντινίδη, Βασίλειο Γρηγοριάδη,
Δημήτριο Κωνσταντίνου, Αθανάσιο Βαγιανά,
Δημήτριο Ανθόπουλο, Βλάχο Αναγνωστόπουλο,
Νικόλαο Χαριτάκη, Μιχαήλ Φέσσα και Αθανάσιο Παπαλούδη,
καθώς, επίσης, και ο Αρμεν Κούπτσιος (Προκόπιος),
ο οποίος κατήγετο από τον Βώλακα και η οικογένειά του ήταν σταθερώς προσηλωμένη, ψυχή τε και σώματι, στην Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό, με ενεργό και λίαν αξιόλογη εθνική δράση κατά των Βουλγάρων.
Ο Αρμεν Κούπτσιος, όταν ήταν 19 ετών, ηγήθηκε Ελληνικής ανταρτικής ομάδος, στην οποία ο Μητροπολίτης Δράμας Άγιος Χρυσόστομος, ανέθετε τις πλέον εμπιστευτικές και παράτολμες αποστολές κατά των Βουλγάρων, των πρακτόρων και συνεργατών τους, γενικά δε των εξωμοτών της περιφερείας.
Τον Μάρτιο του 1910, χηρευσάσηςτης Μητροπόlεως Σμύρνης, ο Αγιος Χρυσόστομος εκλέγεται παμψηφεί Μητροπολίτης Σμύρνης, όπου έφθασε τον Μάιο του ιδίου έτους, συνεχίσας το εκκλησιαστικό και εθνικό του έργο.
Εκ των πρώτων, μεριμνά για την ανέγερση Ναών και νέου Μητροπολιτικού Μεγάρου, για την αναδιορ γάνωση του Ελληνικού Νοσοκομείου της Σμύρνης, την ανοικοδόμηση της περίφημης Ευαγγελικής Σχολής και ιδρύει διάφορα ευαγή Ιδρύματα (Γηροκομείο, Ορφανοτροφείο, Βρεφοκομείο κ.α.), ενώ λαμβάνει ιδιαίτερη μέριμνα για την νεότητα και τον αθλητισμό.
Το Γήπεδο του Αθλητικού Συλλόγου «Πανιώνιος», είναι έργο του, όπως και τόσα άλλα έργα.
Εκ παραλλήλου, λαμβάνει ιδιαίτερη μέριμνα για την αναπτέρωση του εθνικού φρονήματος του λαού.
Όταν, το 1914 άρχισε η εξοντωτική δράση των Νεοτούρκων κατά του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, εμερίμνησε για την περίθαλψη και ανακούφιση των διωκομένων και κατήγγειλε διεθνώς τις διαπραττόμενες από τους Τούρκους θηριωδίες.
Λόγω της πολυσχιδούς δράσεως, την οποία ανέπτυξε στη Σμύρνη ο Άγιος Χρυσόστομος, όταν εκηρύχθη ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και συγκεκριμένως το Αύγουστο του 1914, οι Τούρκοι για τρίτη φορά τον απομάκρυναν από τον θρόνο του και τον υποχρέωσαν να μεταβή στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέγραψε δυο βιβλία στη γαλλική γλώσσα, στα οποία περιγράφει τις τουρκικές ωμότητες εις βάρος των Ελλήνων.
Μετά την συμμαχική νίκη και την ανακωχή του 1918, ο Αγιος Χρυσόστομος επανήλθε από την εξορία του στην Μητροπολιτική του έδρα της Σμύρνης, γενόμενος θριαμβευτικούς δεκτός από το ποίμνιόν του και την 2αν Μαΐου 1919, γονυπετής και κλαίων από συγκίνηση, ευλόγησε τις Ελληνικές Σημαίες και υπεδέχθη, επικεφαλής του λαού της Σμύρνης, τα αποβιβασθέντα, στην από απομνημονεύτων χρόνων, Ελληνικωτάτκη αυτή πόλη της Ιωνίας, Ελληνικά Στρατεύματα.
Με κατάλληλες ενέργειές του ο Αγιος Χρυσόστομος, επέτυχε την απομάκρυνση από την Σμύρνη του Διοικητού Νουρεντίν, ο οποίος ήταν ο υποκινητής και οργανωτής των σφαγών του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας.
Όταν, όμως, είδε να κάμπτεται η Ελληνική παράταξη, προέβη στην ίδρυση της Μικρασιατικής Άμυνας, προκειμένου να σώσει με αυτήν τον Ελληνισμό που διέτρεχε θανάσιμο κίνδυνο.
Εκ παραλλήλου έλαβε μέτρα περιθάλψεως των καταφυγόντων στη Σμύρνη από το εσωτερικό της χώρας προσφύγων.
Κατά την καταστροφή του Αυγούστου του 1922, αρνήθηκε κατηγορηματικά την πρόταση του Γενικού Προξένου των ΗΠΑ και του Αρχιεπισκόπου των Καθολικών της Σμύρνης να του εξασφαλίσουν την ασφαλή αναχώρησή του, εγκαταλείποντας την θέση του ως Μητροπολίτου Σμύρνης, όταν άρχισε η υποχώρηση του Ελληνικού Στρατού και η καταστροφική επίθεση των Τούρκων.
Ο Αγιος Χρυσόστομος αρνήθηκε τούτο ασυζητητί, δίδοντας την εξής Ελληνοπρεπή και υπερήφανη απάντηση:
«Ο καλός ποιμήν οφείλει να παραμείνη με το ποίμνιόν του».
Πράγματι, ο διακεκριμένος εκείνος Ιεράρχης και ακραιφνής Ελλην πατριώτης, μη θέλοντας να παραβή τον λόγον του Κυρίου:
«Ο ποιμήν ο καλός την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων», παρέμεινε μέχρι τέλους πλησίον του δεινώς δοκιμαζομένου ποιμνίου του, αντιμετωπίσας με θάρρος και παρησσίαν τις βιαιοπραγίες και τις παντοειδείς φρικαλεότητες των Τούρκων εις βάρος του Ελληνικού πληθυσμού της Σμύρνης.
Ο Αγιος Χρυσόστομος, που ακολούθησε το παράδειγμα του προκατόχου του Μητροπολίτου Πολυκάρπου και προτίμησε αντί της σωτηρίας του, τον δρόμο του μαρτυρίου και τον φρικτό θάνατο, δεν ετερμάτισε απλώς μια αγωνιστική σταδιοδρομία κατά τρόπο λαμπρό, αλλ’ εφάνη άξιος της Εκκλησίας και του Εθνους των Ελλήνων.
Την 28η Αυγούστου 1922, ο Αγιος Χρυσόστομος συνεδημογέροντες, τον Τσουρκτσόγλου και τον Κιλιμάνογλου. Την επομένην πρωϊαν εκυκλοφόρησε η πληροφορία, ότι ο Μητροπολίτης και οι δυο δημογέροντες που τον συνόδευαν, εξετελέσθησαν.
Οι κατηγορίες, που αποδόθηκαν στον Αγιο Χρυσόστομο, αναφέρονταν στην πολιτεία του κατά την
διάρκεια της κατοχής της Σμύρνης από τους Έλληνας και στην συμμετοχή του στην Μικρασιατική Άμυνα, πράξεις που συνιστούσαν προδοσία έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεδομένου ότι ο Αγιος Χρυσόστομος, είχε την τουρκική υπηκοότητα.
Ας σημειωθεί ότι, τον θάνατόν του ο Αγιος Χρυσόστομος τον ανέμενε ήδη στη Δράμα.
Σε επιστολή του, που εγράφη το 1906 και ανεφέρετο στη δολοφονία του Μητροπολίτου Κορυτσάς Φωτίου, την 6ην Ιουλίου 1906, από Αλβανορουμανική συμμορία, παρατηρούσε, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
«Τις οίδε και ποιους άλλους αδελφούς και ίσως ίσως και τον γράφοντα, αναμένει η αυτή τύχη!».
Συνοψίζοντες τα όσα ανωτέρω αναφέρουμε, αγόμεθα στην αναμφισβήτητη διαπίστωση, ότι η προσφορά του Εθνοϊερομάρτυρος Μητροπολίτου Αγίου Χρυσοστόμου, υπήρξε πολύτιμη και για την οργάνωση και νικηφόρο έκβαση του Μακεδονικού Αγώνος.
Οθεν, τιμή και άγηρος δόξα ανήκει στον αγωνισθέντα υπέρ βωμών και εστιών αοίδιμον Μητροπολίτην Δράμας και έπειτα Σμύρνης Αγιον Χρυσόστομον, ο οποίος καίτοι εγνώριζε ότι το τίμημα της Ελευθερίας ήταν ακριβό, εν τούτοις δεν εφείσθη αγώνων και θυσιών, αλλά με τους αγώνες του και την εθελοθυσίαν του, ανάγκασετον προαιώνιο γείτονα εχθρό, να εγκαταλείψει την μάταια επιδίωξη της αναβιώσεως του θνησιγενούς εκτρώματος της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου της 19ης Φεβρουάριου του 1878.
Κατακλείω το παρόν άρθρο μου για τη μεγάλη εθνική και εκκλησιαστική δράση του Εθνοϊερομάρτυρος Μητροπολίτου Σμύρνης του από Δράμας Αγίου Χρυσοστόμου, με τις ακόλουθες ακροτελεύτιες φράσεις, ερρανισμένες από το εξαίρετο βιβλίο «Ιστορία της Ιεράς Μητροπόλεως Δράμας» του μακαριστού και πολυγραφώτατου Μητροπολίτου Δράμας Διονυσίου, το οποίο μας είχε προσφέρει τιμητικώς:
«Στη διάρκεια της θεοφιλούς και εθνικώς ωφελίμου ποιμαντορίας του στη Δράμα, ο Χρυσόστομος στήριξε τα δίκαια του χριστιανικού Ελληνισμού και με τη φλογερή και ογκώδη αλληλογραφία του, όχι μόνον με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά και με ισχυρά πολιτικά και εκκλησιαστικά πρόσωπα της εποχής του (Προξένου και Πρεσβευτάς ξένων κρατών, τον Αρχιεπίσκοπο Κανταβρυγίας στο Λονδίνο κ.α.).
Με τον τρόπο αυτό ενημερώνει, με τρόπο εναργή, για τα συμβαίνοντα στη Δράμα και τη Μακεδονία γενικώτερα, ιδιαίτερα για τη βουλγαρική προπαγάνδα που οργίαζε, για τις σφαγές των αμάχων, για τον εξαναγκασμό πόλεων και χωριών να προσχωρήσουν στην Εξαρχία αποσκιρτώντας από τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία.
Ο Χρυσόστομος, «ούτε πτοείται ούτε αποθαρρύνεται. Με το θείον πύρ του λόγου, κηρύσσει την συναδέλφωσιν, την αγάπην και την ομόνοιαν του ποιμνίου του και επαναφέρει εις τους κόλπους της Μητρός Εκκλησίας τα χωρία εκείνα που είχον αποσκιρτήσει, εμπρός εις την βίαν του βουλγαρικού κομιτάτου.
Η αυτοπρόσωπος παρουσία του Χρυσοστόμου εμπνέει εμπιστοσύνη και χαλυβδώνει τους χαρακτήρας όλων.
Ο σπόρος, τον οποίον έσπειρεν έπεσεν εις γην αγαθήν και εβλάστησεν».
Αν και δεν ευτύχησεν ο ίδιος να ζήσει, ως Μητροπολίτης Δράμας, την απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Μητροπόλεώς του. που πραγματοποιήθηκε τρία χρόνια μετά την εκλογή του ως Μητροπολίτου Σμύρνης, η προσφορά και η συμβολή του σ’ αυτήν υπήρξε πολύτιμη και ομολογείται από όλους, όσοι ασχολήθηκαν με τα γεγονότα της ιστορικής αυτής περιόδου.
Γι’ αυτό και η μνήμη του Χρυσοστόμου είναι και θα παραμείνει αιώνια στη Δράμα και τη Μητρόπολή της.
Του κ. Κωνσταντίνου Β.Χιώλου 
